Меню
16+

Сетевое издание «По новому пути»

07.02.2020 16:34 Пятница
Категория:
Если Вы заметили ошибку в тексте, выделите необходимый фрагмент и нажмите Ctrl Enter. Заранее благодарны!
Выпуск 05 от 07.02.2020 г.

ЧеввалкIунси - чевсаргъибси

- ГIяхIмад, ишбархIила гIергъи ну школализи хIякьяс. ДучIути анцIкавкьи сари. ЦIудар-цIябдикIули сари. ВачIдикIули сари. Наб дигутани виркьули замана буркIес дигулра. ХIура мякьяд школализи. Ваши набчил варх шадиб гьундури дурадуркIехIену. БучIуталайчиб хIебучIутала яшав гIяхIси саби, — викIули сай чеввалкIунси 6-ибил классла ученик БяхIяндов Расул.

ЧеввалкIунси — чевсаргъибси

(хабар)

- ГIяхIмад, ишбархIила гIергъи ну школализи хIякьяс. ДучIути анцIкавкьи сари. ЦIудар-цIябдикIули сари. ВачIдикIули сари. Наб дигутани виркьули замана буркIес дигулра. ХIура мякьяд школализи. Ваши набчил варх шадиб гьундури дурадуркIехIену. БучIуталайчиб хIебучIутала яшав гIяхIси саби, — викIули сай чеввалкIунси 6-ибил классла ученик БяхIяндов Расул.

- Расул, се абдал пикруми сари хIела бекIлизир лукьути?! Чинар, мурт, секьяйда акIубти илди хIела абдал пикруми?! ХIукIун дурхIнала къушумлизив учIусири, илав бяркъличи викибсири. Хабарра агарли — хапли чинад дакIибти илди?! Чили-биалра гьирваррив хIу?! Илгъуна гIякьлу чили буриба хIези?!

ХIунира баладгу белчIуди агарси адам сукъургъуна, цIедеш агарси галгагъуна, вава-кьар агарси хIяригъуна, шин агарси шарагъуна сай. Илгъуна гIякьлу-дагьрилизив зилантачив гIелакалхъан, хIурматагар кайрар, рухIлашал мискинкайрар.

ХIу чеввалкIни хIебаили, нура чеввалкIахъес дигулрив?! Кьяш бялчуси гьирварибсила хIебирарну, тIяхIухъунсила бирар. Хангьуни батурли, хIела балкIун-си гъярцIа дякькад хIякьяс ну.

Юх, нуни школа бархьхIебалтас, се лугули хьалли, хупI-кIучIличил, наб диганта виркьахъули гIямру дуркIахъаллира.

Цакласслантачил дарх разили, хIулкIули ва талихIчерли гIямру дуркIис. Школа таманбирис, институтлизи керхус, гIилму руркъис, бегIтас икьалабирис, шантас багалаирус, ВатIаннис марси къуллукъ бирис — ил чебла дила гIямруласи ва адабласи къуллукъ саби.

ЛайбакIа ил абдал пикри, пашманкайубли «някъби дугадну». ДелчIхIелчIунси цалра левси ахIен пашман-хIейубси, — гIякьлу бурули сай ГIяхIмадли цакласслан Расуллизи.

Расулли ГIяхIмадла гIякьлу чехIесиб. Вайбаркьличи ветаэс кьасбариб. ВехIихьиб гIямру чисалра манпагIятагарли дуркIес, урези-цIахагарли вяшикIес.

Школализивад лявкьуси ГIяхIмадра кьакьурбазив бегIтиагарси шаддикьван къяйцIикIуси Расулра къаршибикили саби.

- Гьу, Расул, пашманхIейуб-рив?! ХIела абдал пикруми лайхIекIирив?! Школализи чарухъес пикрихIевхъунрив?!

- Юх, пашманхIейубра. ИшбархIи лагаткали игьубли гIяргIяла кьяш бячунра, къаркъа игьубли кьакьалабад аркьуси кья мукеки бячунра, игьубли жита лайбакIира, — халаси, игитлагъуна гьунар барибсиливан хабар бурули сай вайбаркьчи Расулли.

- Халаси «гьунар» барилри хIуни, мез хIедалути мицIираглис диргалаухъни. Миликълисалра диргалаухъес асубируси ахIенгу. ХIед медаль лябкьяхъу, илгъуна гьунар барнилис.

Аллагьли адамти акIахъуб-ти саби цалис-цали икьалабирахъес, гIяхIдешунани биркьахъес, мусибат бакIиб-силичи музабулхъахъес, цабалги ва разили хIербиахъес...! Вайта виркьусила, адамтас диргалакалхъусила уркIилизи Аллагьли мугьур кабирхъуси саби. ГIур ил мугьур убкасес вируси ахIен, ахиратла дивайчи бикайчи. Ил хIуни жагьанаблизи хIядурбарибси гьуни саби.

Пашманкайи, вайбаркьунани маркьуд, пашманниубсиличив Аллагь чевурхуси сай. Школализира вакIи, хIечи хIерли вирус — насихIятуни, гIякьлурти дурули сай ГIяхIмадли. Ишизиб гIяхIсантла сегъуналра лишан агара. Адаб-хIяяла мурхьдешли ГIябдуллагьлис паргъатдеш бедлугули ахIенри.

- Мурул адамла гъай ца бируси саби. Пашманиубли ахIенра. Гьар бархIи учIули бекI бумсахъесличиб, учительтала насихIятуначи лехIихъесличиб, ишкьяйда наб дигантани виркьули, азадли гIямру деркIес дигулра, — викIули сай варскъа Расул.

- Ил хIу кьяйда такьсиртани виркьуси верхIъибил классла ученик БяхIяндов ГIялихIяжи 3 дус дарили дурхIнала колониялизи вархьиб. Пикриухъен, гьачамлис кьанни ахIенну. Вайбаркьунани виркьусила ахир хайрила хIебирар. Илкьяйда такьсиртани виркьадли туснакъкайрури. Туснакъчила гIямру сегъунти сарил нунира балас, хIунира балад. Вашен школализи. БегIти инжитмабирид. Халкьлис, мицIираглис диргаламалхъад, такьсиртани маркьуд. ГIяхIмадли Расулла уркIилизи духути гье делгIулри.

ХIера, ца бархIира Расулли кьакьалабад аркьуси кья хIуйзи игьубли, хIули сукъурбарили сай. Кья бегIти, ил убяхIси баркьуди Расулла биъни багьурли, илала бегIтачи бакIили, кьияма къалмагъар дарили сари, ил администрациялизи арукахъили, гIякIалаварахъили сай.

- ГIур илгъуна такьсир барадли, хIу туснакъкайрахъури. ЖягIяйчивад вехIихьили вашен, гIурра хIу иша тIалабхIерахъили, бегIти жихIебарахъили, — чIумали бурили сай шила бекIли.

- ДурхIя школализи сен хIешахъутирая?! КъяйцIикIули, заяли гIямру дуркIулигу илини. Такьсиртани виркьулигу. Илдигъунти такьсиртани виркьалли, туснакъварес асубираргу. ХIушачи лехIхIейхъусив хIушала урши?! Илкьяйда лайкакIили ватес асухIебираргу. Илис жаваб хIушанигу лугуси. Наб иличил ихтилатбарес бикили ахIен. Ну чераасли гьавулхъули сай, — чуй-чуйнара классла руководительница (Расулла) Раисат МяхIяммадовна дугьаризур Расулла бегIтачи.

- Вай хIела азир мурад даъ, хIу гIямрули релкъ, илизи школализи вашахъес, учIахъес гьар бархIи гъайдикIутирагу. ГIякьлурти, насихIятуни мехI-мехIли картIутирагу. Чейсули ахIен. Абдалкайубсигъуна сай, вахунсигъуна сай. Илгъуна хIейри ил: ламусчевси, халатала, биштIатала хIурмат бируси, адамлис гIяхIдеш барес дигуси дурхIя вири. Илис се бетаурсил багьес дирули ахIенра.

Дудешли илис чуйнара дяхъиб, гIурра дяхъес урухкIули сай, вебшили хъайгIивад гьавухъесгу, ветахъесгу или. ХIезирад урузлира, халкьлизибад цIахбил-зули саби. Урузлира... Урухлира... ЦIахлира...

Се баришал балули ахIенра. ВегIла урши кавшес хIейрар. Кавшес хIейруси душман сай вегIла урши, — нургъба чяхIрикIули, халаси децIличил, уршила децI-шишимти чIямдарили кьяриули, дугьаризур Расулла неш Раисат МяхIяммадовази.

... Се адам сайри гъари хIу?! Шантас, жамигIятлис, хIякимтас анцIкавкьири, хяла диъ ветаурлири хIу. Сегъунтилра урези, цIах, яхI агарагу хIезир! Адам-адабла къиликъуни бекIлил деткахъилигу хIезир. ХIу багьандан урузли, урухли, цIахбилзули шантала гьала дурадухъес дирули ахIенрагу нуша. ХIу багьандан ши батишав, се бариша?! — бисали дицIибти хIулбачил язихъли дугьарилзули сари неш яхIагар уршилизи.

БегIтазибад, халкьлизибад, цакласслантазибад, хасданра сай багьандан паргъатдешагарси ГIябдуллагьлизибад цIахбизурли, пикрумани кьацIуцили сай, шинкьала урхамван бекI жургъбухъи саби, ца мерличив паргъатвиэс вирули ахIен — миъличиб жинжирагъван лукьули сай

- Се бируси?! ...

- Чина аркьуси?! ...

- ГIурра школализи?! ...

Цаклассланти набчиб дукарбирхIур.

Чина-биалра укьес багьуди агара. Някъла устадеш агара. Сегъуналра санигIят агара — баркьагар, яхIагар Расул цехIнавли пикрумала кьикIа ветаурли сай.

ГIяхIти кьиматунира касили разили школализивад лявкьуси ГIябдуллагьра, пикрумани бекI бемдахъурси Расулра къаршибикили саби.

- ХIела «гьунартачила», хIу администрациялизи арукили гIякIалаварниличила аргъира. Аргъира гIясикабиубти урезила цIали игути, язихъти хIела бегIтачила...

Ну викIуси бетауру-хIеуру хIед?!

Лерилра секIал тавбадарили ваши школализи. ХIед нуни, классли кумекбирехIе, урдатурти дурсрачи гIевкайахъури. Набчи хъайгIи вашен, хIед нуни икьалабирисну. ХIу ханихла къадала увяхIикес ца ганзла манзил саби калунси. Ила увяхIикили гIергъи, мажагIят, илад дуракавхъиши. Пикриухъен, ну викIуси барадли, пашманхIейруд. ГIулухъа жагати гIямру заямадиридра...

УркIи сукъурли саби ишала. Сунени абдал хIянчи бехIбихьибхIели, гIур-гIурла (челяркьути) асуртачила пикриулхъули ахIен...

Расул школализи вакIа-хъес ибси пикри илала (ГIябдуллагьла) бекIлизиб челис-че цIакьбикIулри, мурхьбикIулри.

- Бархьдеш, мардеш, хIялалдеш, малхIямдеш, гьалмагъдеш, духудеш, къайгъичебдеш, уркIецIичебдеш, яхIчебдеш ГIябдуллагьличил дарх акIубтигъунтири.

ГIябдуллагь цархIилтала децI сунени чекасес балуси дурхIя сайри.

- Расул бекIра буцили, мурхьли пикрикавхъун. ГIябдуллагьла гIякьлуртани ил, шури кьяйда, гьаликIвариб.

... ГIяхIси ... Лявкьяс. Дила абдал пикрумачир, хIела духути гIякьлу-дагьри чедидикиб. ШайтIунтани виргIякаргира, чевалкIахъунра. ВакIасли классла дурхIни дукархIя-бирхIуру гьатIи?

- ХIебирхIур. ГьатIира разибирар. Лебтанилра хIу цауркIли гIевкарцури.

- Дила халаси талихI — ну къардухъунхIели дила шулгIев хIугъуна къакъбяхъ левни, гьарли-марси, хIялалси, уркIи изуси гьалмагъ левни.

Мякьлав хIу хIейадри, дила гIямру заяли дукьес асубири, шаддикь ветараси. Туснакъла викес асубири. Набзивад адам варри хIуни. Дила жагьти гIямру дерцахъири хIуни. ХIу багьандан нуни гIямру мяштIхIедирис. Узигъуна къакъбяхъ ветаурри хIу дила, — бисали чяхIкайкIути хIулбачил, чIумали кIапIкавцили, баркалла багьахъур Расулли сунела гIямру дерцахъибси ГIябдуллагьлис.

Илала (Расулла) адаб-адамдеш, уркIила мурхьдешлизирти яхI-ламус черсаргъулри.

Илдас гьаликIли ветаур ГIябдуллагь.

ГIергъила бархIи Расул, хурани бячIунси хя кьяйда, урузли, гIелавитIли школализи вакIили сай. Адам гIямрули руркъу.

Расул чеили, классла дурхIни ва рурсби дебали разибиубли саби.

Сунечира, бегIтачира, администрациялизира рашули релкунси классла руководительница Раисат МяхIяммадовна лергIерал цIакьли разириубли сари.

- Расул, ваши-ваши. Сен гIяхIси барри вакIни. Нуша хIечи карцIлирагу...

Расул кIапIуцес бетухъун классла рурсби ва дурхIни, ва хъябруцбикун.

Расул чеибхIели, ГIябду-ллагьла хIулбазирад сага маркала кIунтIриван разидешла нургъби лямцIдухъун. Гапличи лайикьси адам ахIенну, илала баркьудлуми сари.

Сунени барибси ибкьси хIянчила сабухъ чебаибхIели, ГIябдуллагь разидешли пар-чикIескайиб.

Цакласслантала уркIбазиб разидешла ва дигила лами алкун.

Ца классла дурхIнанира ва рурсбанира дигилира, карцIилира, дукелцIилира кIапIуцили сай Расул.

Расулличи барх бу-чIантала гьалмагъдеш пу-лукI-хIедиубну, гьатIира цIакьдиуб.

Цабалгунти, шадти цакласслантани Расулла уркIила халаси децI, хIеблизиб миъван, бицIахъулри.

Цакласслантала гIяхI-дешличибли, дагьриличиб-ли, адабласи уркIецIичеб-дешличирли Расулла сагати гIямру дехIдихьили сари...

Иш хабар халаси мягIнала саби: белчIудила, бяркъла, цалис цали икьалабирнила, цархIилтала децI сунелаван чекайснила, къиян-мусибат бакIибсиличи музаулхънила, хатIабикибти-чеббалкIунти чебсаргъахънила, бучIантала адаб-адамдеш, ламус-хатир, хIяя-яхI черсаргъахънила ва цархI. суалти гьаргдирули сари.

МяхIяммад Тахсурманов,

РФ-ла журналистунала

Союзла член,

ДР-ла урибси мугIялим

Добавить комментарий

Добавлять комментарии могут только зарегистрированные и авторизованные пользователи. Комментарий появится после проверки администратором сайта.

4