Меню
16+

Сетевое издание «По новому пути»

24.05.2019 18:54 Пятница
Категория:
Если Вы заметили ошибку в тексте, выделите необходимый фрагмент и нажмите Ctrl Enter. Заранее благодарны!
Выпуск 20 от 24.05.2019 г.

Экономика сагати рельсабачи тIашбатур

Нушала улкализиб социализмличибад капитализмличи шурбухъи гIергъи дахъал секIал дарсдиуб. БегIлара бекIлибиубси улкала экономика бузахънила тяхIяр. ИлхIейчибад бакIибси саби нушачи предпринимательство бикIуси девра. Секьяйда бузахъулив, гьатIи, нушачиб предпринимательство?

Майла 26 – Россияла предпринимательствола БархIи

Экономика сагати рельсабачи тIашбатур

Нушала улкализиб социализмличибад капитализмличи шурбухъи гIергъи дахъал секIал дарсдиуб. БегIлара бекIлибиубси улкала экономика бузахънила тяхIяр. ИлхIейчибад бакIибси саби нушачи предпринимательство бикIуси девра. Секьяйда бузахъулив, гьатIи, нушачиб предпринимательство?

«Рыночная экономика» бузахъуйхIир предпринимательтала бузерилизирад дахъал секIал дигахъули сари. Илдани улкала экономика жигарчеббирули саби, ил гьалабяхI башахъули саби. Илала гIяхIдешли халкьла яшав, гIямрула даража чеахъдикIахъес имканбикIахъули саби. Предпринимательство гIеббурцути улкнала экономика гьачамличиб-гьачам цIакьбикIули саби, илдала халкь гIяхIил хIербирули саби. Предпринимательтани сагати хIянчила мерани алкIахъули сари, пачалихъла бюджетлизи налогунала гIяхIцад арц дурхьули сари, пачалихълисра халкьлисра гIягIниси продукция дурайули саби, къуллукъуни дирули сари. Ил багьандан предпринимательство хIукуматли гьар тяхIярли гIеббурцес, ил бузахънилис гIяхIти шуртIри акIахъес,ил бузахъутас гьар шайчибад кумек бирес гIягIниси саби.

ХIукуматла предприятие приватизироватьбарили (асили), ил бузахъни, «малый», «средный», «крупный бизнес», «индивидуальное предпринимательство», вегI-вегIла баркьуди, някъла хIянчи бузахъни – лерилра илди хIянчи бузахънила тяхIурти предпринимательстволизи кадурхути сари. Гьаннала замана обществола социально-экономический масъулти ирзнила шайчиб бекIлибиубси гьаликIли «малый бизнес» бетарули саби. Илини бахъал адамти хIянчилизи алавбурцули, халкьла яшав гIяхIбирахъули, жура-журала масанала, къуллукъунала конкуренция алкIахъули саби. Малый бизнесла кьадриличила ишгъуна мисалли ункъли иргъахъули саби: США-ла, Канадала, Великобританияла ва цархIилти экономикализир гьаладяхI ардякьунти пачалихъуназиб сархуси ВВП-лизиб (валовой внутренний продукт) имцIасигъуна пай (55-60 %) малый бизнесли кабирхьули саби. Евросоюзлизи кадурхути улкназиб биалли илала пай 70 процентличи абиркули саби. Китайлизиб — 55 процентличи, Россиялизиб биалли чIянкIли 17 процентличи. Чебиули кьяйда, предпринимательство Россиялизиб гIелакабулхъули саби. Ил сабабли улкала экономикализирра селрацад сархибдешуни агара. Бурес гIягIнили саби, халкьла хозяйстволизиб бузути лебилра хIянчизартазибад предпринимательстволизиб бузути чIянкIли 14 процентцун саби лебти. БусагIят нушала улкализир лерти 1 миллионцад диштIати предприятиеби сари.Ил шайчиб нушала пачалихъ цархIилтачибад дебали гIелакабулхъули саби.

Ашкарли кьяйда, рыночная экономикала хьулчили вегI-вегIла лебдеш бетарули саби. Гьалар пачалихъла дирути предприятиеби, гьар се-секIал адилтIути мягIдунти ва цархIилти объектуни гьанна вегI-вегIла арилизир детаурли сари. Аммаки дузахъулира илди лайикьси тяхIярли, лугулира илдани пачалихълисра халкьлисра пайда? Ил саби бекIлибиубси суал.

Чедибра гьанбушили кьяйда, рынокла шуртIрачи шурдухъунхIели, экономикала гьар кьялилизиб предпринимательство бузесаэс чараагарси саби. Ил гIелабулхъалли, экономика бузнира тIашкабилзан. ИмцIатигъунти анцIбукьуназиб илкьяйда бетарули саби бусагIят нушала улкализиб. Адамтани вегI-вегIла предприятиеби ибхьули, саби-бегIси баркьуди бузесиули саби. Аммаки хIукуматла органтани илдас кумекбаресила мерличир гьар тяхIярли гьалабизуни алкIахъули сари.

Дебали къиянни саби нушачиб предпринимательство бузахъес. Пикриухъалли, адамтани вегI-вегIла баркьуди (бизнес) чула яшав гIеббуцес, хайри касес багьандан саби бузесиуси. ХIукуматла чебла – илдани кайсуси хайриличи далдикибти налогуни чедихьес, илдала бузери законна тIалабунала хьулчиличиб гIеббуцес, имканбикIалли кумек барес саби. Аммаки илкьяйда бирули ахIен кьадин.

Чили-биалра сай-вегIси предприятие абхьалли, беб-кIибсиличи чIака чебулхъуси кьяйда, итмаданал вецIани ахтардидикIути органтазибад адамти дакIубирар. Масала: налоговая инспекциялизибад, пожарная частьлизибад, санэпиднадзорлизибад, ветинспекциялизибад, полициялизибад, мас исантала ихтиюрти далтахъуси комитетлизибад, хутIла, газла организациябазибад ва цархIилти мераначибад. Илди лебтанилра чула тIалабуни гьаладирхьу, илдазирад имцIатигъунти дартаахъес хIейрути. Илди дартхIеахъалли, предприятиеличи гIякIаби чедирхьу. Гьамадлив сагали сунела баркьуди бехIбихьибси адамлис гьарилла имцIа-имцIали чедихьили гьаладирхьути тIалабуни дартаахъес?

ВегIла бизнес бехIбихьибси адамли ахIи балхIебала ил бузахъес багьандан сецад къияндешуни, гьалабизуни дяхIяэс чевкъарал. Илдазирад дахъалгъунти хIукуматла органтани алкIахъути сари. Циълалра, селалра сунезиб ихтияр, ари лебси чиновниклис рушбат дигули сай. ХIебедалли, диргалаикIули сай.

Предпринимательствола шайчибси нушала законодательство дебали гIелакабухъи саби. Ил сабабли сари вегI-вегIла баркьуди бузахъутас дахъал къияндешуни алкIахъути. Хаслира гIелакабухъи саби налоговое законодательство. Чинартилра хьулчиагарти, чеимцIакадарибти налогуни чедирхьули бизнес гIяндкабикIули, ил дигIянаси тяхIярли бузахъниличи шуркабулхъахъули саби. Гьанбуршис ишгъуна мисал. Сагали сунела баркьуди абхьибси адам налоговикунани учетлизи кайсули сай. Учетлизи касибхIели илини сунела шайзирадра предприятиелизив узуси гьар адамла шайзирадра пенсионный фондлизи,медицинское страхованиелизи ва социальное страхованиелизи халаси кьадарлизир взносуни дурхьес чевкъули сари. ИлхIелира чизилра хьарбиули ахIен абхьибси предприятиели хайри лугулил яра ил зарайс бузулил. Иличила чисалра авара агара. Эгер взносуни кьандиахъалли, гIяхIил халати гIякIурби чедирхьули сари. Взносунала дурарад, чумал журала налогунира лерти сари, хIятта подоходный налогра балли. Специалистунани хIисаббарибхIели, ца-гIяхIил бузуси предприятиела кайсуси хайрилизибад 85 процент налогунасцун аркьули саби. Илкьяйда биалли, адам вамсни хIебалули узули, ита-иша дуцIикIули, кьакьавикIули бузахъуси предприятиела бузерилизибад 15 процент ахIенси касес вирхIейралли, ил, гьай-гьайра, цархIилти тяхIуртахIив умцIериулхъан. Бархьсив, гьатIи, ил? Илала дурабадра, хIукуматла шайзибад предпринимательлис селрацад кумек агара. Нушани предпринимательство гIеббурцутира или бикIули хьалли, вегIла баркьуди абхьибси адамлис я кредит касес,я цархIил кумек тIалаббарес дугIла баркьуди бетарули саби. ХIисабдарая, вегI-вегIла предприятиебас (коммерческий объектуни) дирцути газла ва хутIла багьни. Илди халкьлис дирцути багьначир кIинали-хIяйнали имцIали сари. Иличи мешули, дурхъали сари илди нигIматуни вегIла объектуначи дукахъес ихтиярла документунира. ХIера, илгъуна тяхIяр бетаурхIели, нушала улкализиб предпринимательство гьалабяхI башули ахIен. Рыночная экономика лебси пачалихълизиб предпринимательство хIебузахъули гIямал бетаруси ахIен.

«Россияла хъарихъ» бикIуси общественная организацияли дураберкIибси хьарбаудли белгибиахъубли кьяйда, нушала пачалихълизиб предпринимательство гьалабяхI арбукьахъес диргаладулхъули сари: халати налогуни (бекIлибиубси сабаб — 55%), кредит касес хIебирни (48%), балбикибси законодательный база агни (47%), коррупция (36%), ижарала халаси багьа (31%), хIукуматла органтала кахIедурхути ахтардлуми (27%) ва цархIилти. Илгъуна тяхIяр лебалли, предпринимательство бузахъес хIейрар ва илизибад пачалихълис хайри хIякьян.

ГI. ГIялиев

Добавить комментарий

Добавлять комментарии могут только зарегистрированные и авторизованные пользователи. Комментарий появится после проверки администратором сайта.

2