Меню
16+

Сетевое издание «По новому пути»

22.02.2018 19:52 Четверг
Категория:
Если Вы заметили ошибку в тексте, выделите необходимый фрагмент и нажмите Ctrl Enter. Заранее благодарны!
Выпуск 7 от 22.02.2018 г.

Халкь гIяхIдешлумачи хьулбикIулигу, хIейэсара илди?

Заманара нушара

Халкь гIяхIдешлумачи хьулбикIулигу, хIейэсара илди?

МяхIячкъала шагьарла мэр СягIид Амиров чисалра хабар агарли, вертолетличив арукибхIели, Дагъиста бекI Рамазан ГIябдулатипов викIусири: «Ну разилира ахIенра, висулира ахIенра» или. Илди гъай илини гIурра тикрардариб. ХIянчилавад арукьниличи анцIбукь бетиркни гьанаурли, «Комсомольская правда» газетала корреспондентли телефойзибад иличил ихтилатбарибхIелира викIи: «Ну разилира ахIенра, висулира ахIенра».

ГIергъиси замана Дагъистайзир кадикибти анцIбукьлуми адамтас хIяжатагарти ахIен. Бургар гьанна разибиубтира, дебали пашманбиубтира, бисутира агарли хIебуар.

Марлира, аги адам тамашавиэси бетаур, сенахIенну дурути ва лукIути баянти хIясибли, Дагъистайзибси арцла хазна цабехIтала някъбази бикили, цархIилтачи бетхIейуси тяхIяр буили саби. Ил секIайс мисал ахIену, 400-500 азир адамличиб имцIали кахIеберцесли кьакьаси, урхьналара, дубурталара ургабси МяхIячкъала шагьарлизиб милионничи гъамли адам хIербирули биъни. Дубурла шимира дархьдатурли, бахъалгъунти адамти иша гечбиубти дахъал арц диркни багьандан ахIенну, хIянчилра бикесгу или саби. ХIянчира бахъли сегъуна бикалра черекIихIебашули, арцла бегIтани сегъуна чебаахъаллира бирули саби, сенкIун мицIирси адам гушли уэс хIейраргу!

Амма, илгъуна пикри буилира ишабти халахIякимтала? Ил пикри лебси биаллири, дубурла мер-мусаличибти адамти хъумхIерти, илдас яшав гIеббуцахъес мадарла шуртIри алкIахъи. Лебсири кьалли гьалаб дубурлантас кумеклис акIахъубси программа «Горы». Бири дубуртазибти адамтас хъали-цIала шайчиб кумек барес, культурала, багьуди кайсахънила шайчир шуртIри акIахъес, сецад имканти лерри дубурла умуси гьаваличир дашахъес цIедеш ва цархIилти культураби. ВегIличибад имцIаси продукция сайсахъес заводуни дарес вири, някъла хIянчилизиб гьунар лебти адамти алавбуцили, бири фабрикаби акIахъес. Лертири кьалли дубурла мер-мусаличирти Хажалмахьила, ЦIудахъарла, Къуппала шимазир итхIели консервобала заводуни, КIикIунила шилизибси заводра бахъхIила саби, гьаннара илаб дурайули саби Москвала выставкаличибра гапбарибси продукция. Яшав барес имканти дубурла мер-мусаличир лерти диаллири дубурлантазибад бахъал чула шимазиб кавли. Сен агардиубтира илдигъунти имканти?

Ил суайс цаэсил жаваб саби нушани чедиб гьанбушибси МяхIячкъала дебали халабаънила ва барцбикнила мисал. Барцдешличила гъайикIалли, машинтала бегIтани бурни хIясибли, ишарти кьакьурбазив вашесличив Москвала кьакьурбазиб гьамадли саби машина бикес.

Ца гьесси адамличил къаршиикибхIели, илала арадешличила, яшавличила гьархъардяхъира. Ил викIи:

- ГехIцIанну хIябра дус виублира, вайтIа ахIенра, шукру биаб Аллагьичи. ВайтIара викIули хьалли кумек чили биру, вайгъабза разивирар, гIяхIгъабза пашманирар.

Марлира, чисалра кумек барес имканти агардиубли сари. Чи хIякимличи укьялира арцла шайчиб халаси къиян лебниличила гъайикIули сай. Агарли сари дахъал организациябазир чус чедаахъибти камти ахIи арц. Агарти ахIен кьалли пачалихъли дурайути, хIукуматли гьар чиналра чус гIягIнити кьадарла дурхьути арц. Чина диркулира илди?

Гьалав гьаман МяхIячкъалализи вашулихьали, гIергъиси замана хIешанкайублира. Сабабти чумал лер, илдазибад ца арцла шайчибси аги гIяхIил хIебиънира саби. Биалра, вякьунра нушала тахшагьарлизи. Шагьарла бай, урхьу дуб далулихьалли, цархIилти кьакьурбазивад ветхIехъили дураухъес имканхIебикIур. СенахIенну дебали халабаили саби, гьалар далути кьакьурбира булан гьанна далули ахIен, сенахIенну итира дягIули ахIенти кьакьурбала адамти башахъес хасдарибти дякьяначирра дарили сари тукенти, хъалицIа, гIурра се-дигара лер. Чили дарибтив илди, чила ихтиярличил дарибтив? Арц дахъал лертала авара ахIенара? Арц декIар илдас чинар лертив, цархIилтас агарти? БилгIяс имкан лебхIели...

Жявти дусмазиб Каспий урхьуличи гъамси Буйнакъскла у бихуси кьакьа, илала мякьлабси анхъ, бархIехъ кьанни бикайчи шагьарла адамти къунзбикIуси, кинобачи, концертуначи башули, урхьула гьава гьигьбирули анхълизи кабиили ихтилатуначил замана буркIуси мер бири, урхьула дублабси пляжличиб бархIехъла замунтазибра адамти бири, куртIбирхIутири. ХIерелла замунтазиб, хаслира хIебузути бурхIназиб адамтани дуцIрумла буцIардешлизибад берцуди урхьула шизиб бургусири. Бири ишаб бухъяна ва халаси гъумла пляж, гьачамличиб-гьачам имцIадикIули дири куртIбирхIути адамтани бамсри ихънила шайчирти шуртIри.

ИтхIелла аги-кьяйда гьандикили, камси гьалав урхьула дубличи укьяс гьуцIухъунра. ХIера, итхIели вархьли пляжличи кайцIуси гьуни гьабарили, тIашли саби халаси кIялгIя, гьачамлис балкьхIеурли биалра. Мякьлаб илала вегIли буцибси халаси ванзара леб. Ишав чевкалкIи, ну вакIибси гьунчи хIилхIи дураухъунра.

Пляж буибси мер агни тамашабизеси анцIбукь саби. Ил анцIбукьличила «Дагестанская правда» газетализи белкIунси илала вахъхIила хIянчизар ГIябдуряхIман МяхIяммадовла статьялизирад ца чумал баян леркехIе: «Печатьла Юртличибад гьарахъли ахIи, Петр 1-ла проспектличибад урхьуличи бикайчи мер адамтази бамсри ихъахъес гIяхIти шуртIрира акIахъубли калахъес чебаахъибсири. Уктемдеш лерси адам виалра, СягIид Амировра иличи къячхIейкун. Амма илис гIергъити руководительтани ишабси лебилра мер, ца сантиметрра кахIелахъили бициб. Ишабси мер, дарибти кIялгIни хIясибли чинабичибалра кьакьали бургар. Ил чила баркьуди сабил кабизахъес жалхIейкIус. Дебали бархьагарси баркьуди саби».

Закон хIясибли урхьу дублабси белгиси мерличи къячикес асухIебирухIели, секьяйда буцибсив Каспий урхьула дублабси лебилрара-сера мер. Илар дебали ахъти юртани, гостиницаби тIашдатурли ва тIашдалтули сари. Коррупция ахIенну ил?

Коррупцияличи къаршиси дяви цIакьбарнила мурадличил гьар чинаралра комиссияби акIахъес ибти тIама-гьама ахъдиубхIели, итала сегъуна юрт теба, сегъунтив илала машинти, ванза сецад леба ибти суалти ахъдуцили, ахтардила хIянчи цIакьбарес или чIумали вявдешдариб. Замана арбякьунцад гъайала гIяшдиуб, бируси селра агарбиуб, учреждениебала, организациябала хIянчи вайтIабикнилис сабабли чебиахъулри харжани агни. Или биубхIели, цацадехI мераначибти хIянчизарти чули барес гIягIнисиличила пикрихIебикIули, арцла кепек чинад бикесара ибси хIяракатлизибтачи мешубиркулри. ЦацадехI мераначиб вакIибсиличи хIерхIебикIули, илала кисми секьяйдали дицIилил хIербикIутигъунти сабри.

Россияла Президентли биштIатала бегIтас, сагали акIубтас, бахъал дурхIни лебтас кумекла аги-кьяйда гIердуцес хIукму барибхIели, нушачиб ил бетхIерхахъес аварабирулигу ибси пикри ахIекIес хIебирар. Илис ишдигъунти мисалти леркехIе: биштIатас гьар базлизиб лугуси 112 къурушла пособие (гьанна Дагъистайзиб ил 150 къурушличи абикахъили саби бикIар) кайсес багьандан 12-13 документ гIягIнидиркули сари. Илди дучес багьандан дахъал къияндешуни чевкъар, «ит бархьли ахIен, иш бархьли ахIен» или бикIухIели, гIурра аваравиэс гIягIнибиркули саби. Илди авара хIейгалли дархькати!

ХIукуматли дураили саби яшавлизиб гIяхIили ахIенти адамтала хъалибарглизибти, школализи сагали аркьути дурхIнас гIягIнити секIал асес багьандан 2 азир къуруш лугес ибси хIукму. Илди касес багьанданра дахъал авара чевкъар. Пособиела отделлизи дедибти документунала копияби мархIейрули, илдицад документуни гIурра даргъая или МФЦ-ли хъарбиру. Ил къуллукъ бартаахъесра иша чуйналра лявкьяд. ИлхIелира мажагIят бартаэс. ХIейранвиубхIели, гIясидешличил илди дархькатурти бахъал бургар или гьанбиркули саби. Илгъуна аги ишаб чебаибхIели, гьатIи ухIнаухъес иштяхIра бетхIехъили кавлану?

Республикализир гIергъи-си замана кадикибти анцI-букьлумачила адамтала пикри сегъуна сабил багьес къиянни ахIен. Илдани гьай-гьайра иру: хукуматла арц цабехIла кисмази аркьули дуили сари или. Или хIебиалри гьанналагъунти анцIбукьлуми кахIерки. ГIядатла адамлис ца баз хIериэс Дагъистайзир чедаахъибти арц 10-12 азир къуруш сархIели, бегIлара камси алапа 7 азир къурушличира абикили ахIен. Хъалибаргла бухIнаб хIебузути 4 адам биалли илдас яшавлис 40 азирличирра имцIали къуруш гIягIнидиркухIели, ца адам узули 7 азир къурушра кайсули секьяйда хIербирутив хъалибарг? Тамашала аги-кьяйдализиб уббулхъули саби гIядатлати адамти.

Россияла экономикала министрли уибси хъямчи Улюкаевли ва илала бекIдешлиуб бузути экономистунани хIянчурбачиб бузутас ва илдачи гIягIнибикили башути адамтас дахъал къиян-жапа чедуркъахъубли сари. Илдигъунтала гIяйибличирли ахIенара иш макьалализир делкIунти ва хIеделкIи калунти дахъал далагардешунас гьундури гаргдарибти?!

ЖумягI бархIи мижитла гьалаб мер-мерличибад садакьаличи бакIибти адамти бахъал бирар. Илдазибад имцIатигънути чучиб халаси къиян лебхIели башути биъниличи жаляхъес хIейрар. «Газ чяббирхъули, хъалибарг биргIнила урехилизир сарра» или кумек тIалаббирули тиладибикIули саби. ХIебикIес бирару «газовикуни» чекабухъи зулмула мерлар арц тIалабдирули диалли?! Гьачамличиб-гьачам дурхъабикIуси газлис арц даахъес гьарилла-декIар ахъри агара. Ца бархIила духIнар миллион къуруш кисала дашути газла халабегIтас напакьа камхIебиахъес багьандан сабил, хIукумат адамтас газла-токла шайчиб гьамаддеш биахъес имкан баргес умцIули ахIен.

Гьанна республикализир кадиркути сагадешуначила, мерла адамтала къуллукъуначи цархIиллабад кибти кабатурхIели илдала уркIбазирти пикруми сегъунти сарил дагьес къиянни ахIен. Илдани чинаб-биалра ихтилатлизиб суал ахъбурцу: разидиахъишара нуша, сагати хIякимтани, ахIи гIядатла адамтас къиян-жапа имцIадиахъесара ибси.

ГIяхIдешлумачи дагъистанлантала хьулани дартаэсгу или гьанбиркути бахъбаили саби.

Н. ГIялиев

Добавить комментарий

Добавлять комментарии могут только зарегистрированные и авторизованные пользователи. Комментарий появится после проверки администратором сайта.

6